ў вас такі ж кампутар, як у мяне, – ён дастае са сваёй працёртай сумкі дакладна копію маёй малюткі.

– Сапраўды. У нас шмат агульнага!

– Ах-ха-ха! Гэта вы жартуеце! Ах-ха-ха!

Так я знаёмлюся з крутым перцам, Зазам. Яму гадоў пяцьдзясят. Ён бежанец з Асеціі. Размаўляе на пяці мовах і вучыць яшчэ дзве. Сабак абыходзіць за дзве вуліцы, спіць са святлом і не выносіць мух. Пра Беларусь у яго добрыя ўспаміны:

– Вы ведаеце, калі мне было дваццаць чатыры, я пазнаёміўся з адной дзяўчынай у Гомелі. Мы пасябравалі, але потым мне трэба было з’язджаць. Яна прызналася, што цяжарная. Я не ведаю, шчыра яна казала ці не. Магчыма, у мяне ў Беларусі ёсць сын. Я ўвесь час пра гэта думаю. Я спрабаваў яе адшукаць, але ў мяне нічога не атрымалася. Вось бы знайсці яе калі-небудзь. Але ў мяне няма яе адрасу, толькі імя.

Як толькі на вочы Зазу трапляецца які-небудзь рэстаўраваны будынак, ён пачынае лаяцца на ўсю вуліцу, размахваць рукамі і пытацца ў мінакоў:

– Ты бачыш, што робяць? Наогул ужо ахранелі, ці што?

Заза запрашае мяне ў чайхану, якая месціцца побач з сернымі лазнямі:

– Я бежанец, мне дзяржава дае ільготы і пенсію. Вось раней у мяне бізнес быў, я бутэлькі збіраў, а цяпер я ўладкаваўся на працу гідам па Тбілісі. Але мне не падабаецца – прымушаюць усё на памяць вучыць. Навошта на памяць?

Заза фрэндзіць мяне на «Фэйсбуку» і кажа, што летась пазнаёміўся з адным журналістам і арганізаваў яму сустрэчу з былым прэзідэнтам Грузіі – Шэварнадзэ. На развітанне ён дорыць мне некалькі лары і раствараецца ў гарадскім пейзажы.

Я вырашаю, што бабло трэба тэрмінова спусціць, і адпраўляюся ў грузінскі рэстаран па дзясятак хінкалі. Успамінаю, што я ж таксама ў нейкай ступені журналіст і павінен усё фатаграфаваць. Кладу фотаапарат перад сабой, каб зняць вячэру. Наступным разам я ўспамінаю пра фоцік, калі даядаю апошнюю хінкаліну.

Хутка я атрымліваю SMS ад хлопцаў, у якіх спыніўся. Пішуць, што не змогуць сёння вярнуцца ў Тбілісі. Мой заплечнік ляжыць у іх дома, а з сабой у мяне толькі ноўт і фотаапарат. Я адпраўляюся ў бліжэйшы бар, каб знайсці чалавека, які змог бы мяне прытуліць. Гэтым чалавекам становіцца Бая, дзяўчынка дваццаці гадоў, невысокага росту. Я адрываю яе ад чытання кніжкі. Праз тры хвіліны знаёмства яна запрашае мяне да сябе. Па дарозе мы забягаем у «Мак» па бульбу-фры:

– Я жыву ў кватэры з сястрой і яе сяброўкай.

– Ты здымаеш жыллё? Колькі гэта каштуе?

– Я здымаю яго бясплатна. Ёсць такая сістэма – мой бацька пазычыў гаспадару кватэры дзесяць тысяч лары, і за гэта я жыву ў яго кватэры бясплатна.

Першае, на што натыкаецца мой позірк, калі я ўваходжу ў Баіну кватэру, – гэта велізарная паліца з кнігамі. Іх вельмі шмат, амаль усе на грузінскай мове. Каля паліцы месціцца мой ложак. Кухня па памерах дакладна такая ж, як і мая хрушчоўская. Я сядаю на падлогу, Бая запальвае. Я стараюся зразумець, хто яна, задаю шмат пытанняў, але яна спрытна выкручваецца. Бая паліць з трынаццаці гадоў, вучыцца на праграміста, не любіць гатаваць і марыць з’ехаць у Індыю – вось і ўсё, пра што мне ўдаецца даведацца. Праз некалькі дзён яна злятае ў Германію. Мы кладзёмся спаць.

Калі я прачынаюся, на стале мяне ўжо чакае яешня. Бая ўсё гэтак жа паліць за кнігай. Яна вельмі шмат паліць. Я снедаю і кажу, што павінен ехаць далей. Мы развітваемся.

Я вяртаюся да яе праз два дні без усялякага папярэджання. Я рады яе бачыць. Яна варыць моцную каву, выпальвае цыгарэту. Побач з ёй я губляюся. Яна такая натуральная са сваімі цыгарэтамі і татуіроўкамі – і тое і другое я прывык адносіць да ненатуральнага, дрэннага і забароненага. Усе школьныя гады я быў добрым хлопчыкам у злым раёне горада. Я не паліў і не піў, таму што ўсе пілі і палілі. Я лічыў сябе пераможцам, што ведаю, як трэба. Таму ў іншай сітуацыі я папрасіў бы яе затушыць цыгарэту. Але нешта пайшло не так, і мы цалуемся, лежучы на падлозе.

Вадзіла на хаду разлівае чачу па кубках

Увечары нарэшце прыязджае Жэня, мой напарнік, з якім яшчэ ў Менску мы вырашылі разам праехаць частку маёй кругасветкі. Да гэтага моманту з ім не было ніякай сувязі, і я ўжо пачаў хвалявацца.

Жэню дзевятнаццаць гадоў. Акрамя турыстычнага абсталявання ў яго з сабой дзве флейты і бел-чырвона-белы сцяг. Ён любіць паводзіць сябе, як зануда, за што звычайна адхоплівае пендаля. За сняданкам мы робім па дваццаць адцісканняў. Кругасветка – гэта справа больш жорсткая, чым служба ў войску!

Тбілісі робіцца маім чацвёртым любімым горадам, пасля Берліна, Львова і Шанхая. Але дарога кліча, і мы вырашаем гнаць у нацыянальны парк Тушэці, у горы. Першая спроба не ўдаецца – уначы на выездзе з горада нас падбірае Сандра, мужык гадоў сарака, які проста на хаду пачынае разліваць чачу па шклянках і смачна яе жлукціць. Мы едзем амаль у поўнай цемры па серпанціне проста да мяжы з Чачнёй. Я ўпершыню ў жыцці добра п’яны. Мы прыязджаем на месца гадзіне а трэцяй ночы. Сандра селіць нас у бараку з рабочымі, якія будуюць ГЭС на рацэ.

Раніцай мы ідзём глядзець на вадаспад за некалькі кіламетраў у гарах. Я стаўлю штатыў на беразе, каб зняць бурлівую раку. Праз секунду мае ногі ўжо пад вадой. Плынь вельмі магутная, і я ледзь утрымліваю сябе і камеру. Страшна і смешна робіцца толькі праз пару хвілін. Насамрэч у мяне былі ўсе шанцы зрабіцца кормам для чарнаморскіх крабаў.

Наступнай раніцай мы яшчэ раз спрабуем трапіць у Тушэці, але замест гэтага трапляем у парк Лагадэхі. У інфацэнтры парку знаёмімся з дзяўчатамі з Польшчы. Юля і Клаўдзія прапаноўваюць разам рушыць па маршруце. Размаўляем на сумесі англійскай, польскай і беларускай. Робім спробу падняцца ў горы на тры тысячы метраў, але губляемся і вяртаемся назад. Жэня моцна апякаецца ў гарах баршчэўнікам, але мы не адразу разумеем, што гэта за пухіры, і вырашаем, што Жэня хутка памрэ.

Да мора гадзіна язды, і мы ірвём славянскім складам у Батумі. Дзяўчаткі натыкаюцца на грузінскае хаспіталіці і завісаюць на дзень у Сігнахі. А мы з Жэнем ляцім далей, спыніўшы на дарозе спачатку мянтоўскаю тачку і адразу за ёй маладога хлопца, што працуе ў міністэрстве і займаецца інтэграцыяй Грузіі ў Еўропу. Гэта адзіны чалавек у Грузіі, які кажа мне, што яму падабаецца Саакашвілі.

Ён высаджвае нас пад Батумі каля другой гадзіны ночы. Жэня рыхтуецца ўпершыню ў жыцці ўбачыць мора. Праз нейкі час мы сядзім на беразе і смяёмся. Словаў асабліва няма. Мы проста шчаслівыя. Мясцовы хлопец раіць нам месца для палаткі і дорыць мяшок ежы. Тут гэта нармальная справа – дарыць ежу. Нас увесь час частуюць чым-небудзь смачным і запрашаюць на начлег.

Наступным днём мы сустракаемся ў Батумі з нашымі загулялымі сяброўкамі Юляй і Клаўдзіяй. Батумі – найлепшы горад на