мяху! — усклікнуў Дзіма.

— Дурань-сабака яго выпусціў.

— Той сабака, які дваранскую грамату меў? — пытаюся.

— Той самы. Цмок яго на яліну закінуў. Напэўна, і цяпер там сядзіць.

Так, здзівіў нас дзядзька Тодар. Вельмі здзівіў. Нават верыць яму не хацелася. Але ж казка…

— Расквітаўся Цмок з сабакам-дваранінам і вырашыў вам адпомсціць, — працягваў дзядзька Тодар. — Ды пабаяўся сам у вёску ісці. Папрасіў прагнага багацея. Вялікія грошы яму паабяцаў. Прыйшоў да вас прагны багацей і назваўся Фамой Спірыдонавічам.

Цяпер я амаль усё зразумеў, акрамя аднаго: чаму прагны багацей, які назваўся Фамой Спірыдонавічам, у сабаку ператварыўся? Хацеў спытацца пра гэта ў дзядзькі Тодара, але Дзіма апярэдзіў мяне:

— Дык гэта ён кароў паадвязваў і на двор выпусціў?

— Ён. Ведаў, што на дзяцей падумаюць.

— Ён і майму барану вядро на галаву надзеў?

— Ён. Знарок рыдлёўку прынёс, каб ваш металалом закапаць.

Дзіма замахнуўся нагою, намерваючыся стукнуць сабаку.

— Я думаў, ты кот, а аказалася, што сабака. У-у-у! Як трэсну, дык зубы не пазбіраеш.

— Не трэба біць, — спыніў я Дзіму. — Гэта ж жывёла.

— Цяпер прагны багацей пяцьдзесят пяць гадоў сабакам будзе, — сказаў дзядзька Тодар.

— А чаму ён ператварыўся ў сабаку? — не выцерпеў я.

— Ператварыўся таму, што вы пяць добрых спраў зрабілі. Калі б не зрабілі, то цяжка вам прыйшлося б.

— Пяць добрых спраў? Штосьці не памятаю, — прагаварыў Дзіма.

— Даярак павіншавалі — першая добрая справа, — пачаў загінаць пальцы дзядзька Тодар, — металалом завезлі, які два гады на выгане ляжаў, — другая, дзень нараджэння бабцы Верцы сапраўдным святам зрабілі — трэцяя, а чацвертая, што Міхась малых навучыў, як па-сапраўднаму ў школу гуляць.

— А пятая? — запытаўся Дзіма.

— Гэта тыя пяцёркі, якія вы цэлы тыдзень дамоў прыносілі. Пра ўсё гэта мне прагны багацей расказаў, калі яшчэ чалавекам быў. Ён ведаў, што ў сабаку ператворыцца. Гаспадара шукаў. Пасаджу яго цяпер на ланцуг. Дурань, дурань! Паквапіўся на багацце і сабакам стаў.

Мне вельмі захацелася, каб дзядзька Тодар сабаку ў вёску прывёў, каб бабцы Верцы паказаў, каб маме і тату, каб Дзянісавы пароцікі крыху за хвост яго пацягалі.

— Дзядзька Тодар, пойдзем да нас, — прапанаваў я.

— Не магу. Трэба развітвацца. Вось прыйшоў, каб супакоіць вас, каб галаву не ламалі, каб не хваляваліся.

— Дык мы болей не сустрэнемся?

— Тры разы мы, казачныя героі, з вамі сустракаліся. А болей нельга. Калі чацверты раз сустрэнемся, то і казкі не стане, назаўсёды згіне яна. Вы як хочаце?

- І нават у кніжках казак не будзе? — запытаўся Дзіма.

- І ў кніжках.

— Хай будзе казка, — прамовіў я.

— Хай будзе казка, — слова ў слова паўтарыў за мною Дзіма.

— Да сустрэчы ў кніжцы, — сказаў дзядзька Тодар і пайшоў.

Усяго тры разы сустракаліся мы з казачнымі героямі, а запомніцца назаўсёды.