Unu aferon mi neniam komprenis: kial la avino de mia patro forŝteliĝis tra la heĝo kun siaj bofilinoj, anstataŭ preni sian lokon apud la viroj. Mia patro ĉiam rakontis al ni, ke ŝi estis kuraĝa, fortika virino kun muskolaj brakoj kaj sovaĝa temperamento. Ŝi mem plugis la kampojn, lerte uzis la ŝtonĵetilon, kaj mi estis certa, ke ŝi estis tute kapabla manipuli ankaŭ glavon.
Foje mi imagis, kion mi farus, se rabobando venus al nia domaro. Mi starus sola en la enirejo kaj svingus mian glavon tiel lerte, ke miaj patro kaj onklo retiriĝus kun miro, sen bezono fari ion ajn krom respekte rigardi dum mi sola batalus kontraŭ tri aŭ kvar rabistoj samtempe. Ankaŭ Kaljakos rigardus, kaj mia frato Atepilos . Estis vere, ke li ne kutime loĝis ĉe ni, sed li ja venis por helpi dum la rikolto. Efektive estus malverŝajne, ke rabatako okazus dum tiu periodo, sed nu, tiel mi imagis la aferon.
Poste mi kompreneble forhakus la kapojn de la rabistoj, kaj ni pendigus ilin super la pordo de nia kabano. La plej sovaĝan kapon ni rezervus kiel donacon por Katumandos kaj Rigandrika , kaj la postan tagon mi kun mia patro portus ĝin al la vilaĝo. Tie mi aŭskultus dum li fiere rakontus al ili kiel mi tutsola venkis tutan rabobandon. Tiam ili invitus min aliĝi al ilia militistaro, kaj mi iĝus unu el la plej famaj el ĉiuj herooj, kaj la poetoj verkus pri mi kantojn.
Plaĉegis al mi aŭdi pri bataloj kaj militoj. Kiam Morimanos vizitis nin, li rakontis belegajn historiojn kiel tiun pri la heroo, kiu povis ŝveliĝi kiel nigra nubo kun la hararo kiu elstaris de la kapo, kaj frontis tute sola trioble kvindek ĉampionojn. Sed mia preferata rakonto estis tiu pri la reĝino, kiu de sia ĉaro kondukis sian armeon al la batalo, dum ŝi frapegis siajn lancojn kontraŭ sia ŝildo. Kiel mi, ŝi havis ruĝajn harojn, sed ŝi portis ilin malplektitaj ĝis la genuoj. Ĉi tiaj rakontoj tiom ekscitis min, ke aŭskultinte ilin mi ne povis dormi. Ili donis al mi deziron kuregi kiel frenezulo tra la montetoj ĝis mi liberiĝos de la pasiaj sentoj, kiujn ili vekis en mi. Dum la postaj tagoj mi serĉis ĉiajn pretekstojn por eliri sola, por ke mi povu ripetadi ilin en mia menso kaj teksi el ili novan, propran fantazion. Kiam neniu rigardis, mi kuris tien kaj reen, imagante ke mi estas la ruĝhara reĝino en sia batalĉaro.
Mi ne malkaŝis al iu ajn miajn sentojn pri tiu rakonto, sed mi havis ĝenan impreson, ke mia patrino divenis mian sekreton. “Kia bela historio por rapidigi la sangon de juna knabino,” ŝi diris. “Kiam mi havis vian aĝon, mi estus povinta aŭskulti ĝin ĉiunokte de Samono ĝis Belteno kaj trovi ke la tempo pasis rapide. Ĝi ne donas al mi la saman plezuron nun kiam mi plenkreskis.”
La militistoj de nia popolo estis famaj pro sia lerteco per la batalĉaro, kaj ili scipovis plenumi tiajn manovrojn, kiel marŝi laŭ la timono de la ĉaro dum la ĉevaloj galopis je plena impeto. En mia vilaĝo troviĝis nur unu iom malnova ĉaro, uzita de Katumandos en lia juneco. Lia ĉaristo estis Isarninos , la kuzo de mia patrino, kiu sciis ĉion pri la prizorgado kaj bredado de ĉevaloj. Isarninos kaj lia edzino vartis mian fraton Atepil on kiel filon ekde lia naskiĝo, por ke Isarninos povu transdoni al li ĉiujn siajn konojn. Tion oni ofte faris ĉe mia popolo. Nun Katumandos pludonis la ĉaron al sia nevo Kunignos , kaj Kunignos elektis Atepil on kiel sian ĉariston.
Preskaŭ ĉiuposttagmeze, Atepilos kaj Kunignos malsupreniris al la herbejo kun la aliaj junuloj por elprovi kelkajn heroaĵojn per la ĉaro. Tio estis ne malpli postula por Atepilos ol por Kunignos , ĉar li devis teni la ĉevalojn kiel eble plej firme, dum ili impetis ĉirkaŭ la herbejo kaj Kunignos staris en ekvilibro sur la timono. Se Kunignos perdis la ekvilibron kaj desaltis, kiel kelkfoje okazis, Atepilos devis malrapidiĝi kaj reiri, por ke li ensaltu de malantaŭe. La ruzaĵo troviĝis en tio, ke devis aspekti kvazaŭ li desaltis intence. La celo de ĉi tiu manovro estis elmontri sian lerton al la malamiko eĉ antaŭ la komenco de la batalo. Mia popolo estis tre konscia pri la neceso krei ĝustan impreson, aperante sur la batalkampo, kaj ni kredis, ke se militisto sukcesas tremigi sian malamikon, li praktike jam venkis. Tial niaj militistoj ĉiam atakis siajn malamikojn per fanfaronoj kaj insultoj antaŭ ol eĉ tuŝi armilon.
Iam okazis, ke mi vagis malrapide apud la herbejo kun korbo da naturaj kuirherboj, kiam alproksimiĝis mia kuzo Kaljakos . Li estis anhelanta kaj havis ruĝan vizaĝon, ĉar li ĵus kuregis kun la aliaj knaboj laŭ la deklivoj malantaŭ la ĉaro. “Ĉu vi vidis Kunign on?” li demandis entuziasme, dum ni iris hejmen. “Nur imagu kiel li aspektus, kun la haroj elstarantaj kiel tranĉiloj de la kapo, kaj la glavo brilanta per ruĝa lumo! Mi bedaŭras, ke li neniam havas la ŝancon elmontri siajn heroaĵojn en batalo.” Ni plumarŝis iomete kaj li aldonis, “Sed venos lia momento, eble, kiam mortos Kunobelinos . Tiam la filoj de Kunobelinos diskuros kiel hundaro, kaj bojos kaj blekos kaj furiozos tra la reĝlando de Verika , ĝis restos nenio krom amaso da ruboj.”
“Sed neniu rajtas tuŝi Verikan !” mi kriis kun hororo. “Li estas amiko de la romanoj!” Je dek du jaroj mi havis nur la plej malklaran ideon pri la okazaĵoj en apudaj reĝlandoj, kiuj ŝajnis havi nenian evidentan rilaton kun miaj propraj interesoj. Sed eĉ mi sciis, ke Verika havas la subtenon de Romo, kaj ke se oni atakus lin, ilia reĝo verŝajne sendus armeon por helpi lin.
“Kial vi mienas tiel, kiel timigita ŝafo?” Kaljakos demandis. “Ne vivas romano, kiu kuraĝus ekpaŝi en nian landon. Ili scias, ke niaj militistoj estas la plej aŭdacaj en ĉi tiu flanko de la maro. Kaj ne gravas, se ilia armeo estas tiel granda kaj impona: ili eĉ ne havas batalĉarojn. Nur imagu, kiel ili tremus kaj timus, se ili vidus la ĉaron de Kunignos preterflugi, kaj lin kiu kurus laŭ la timono aŭ starus senmove dum la vento plenblovus lian mantelon kaj liaj haroj elstarus de lia kapo!”
Kompreneble, mi sciis, ke li pravas. Mi ofte aŭdis miajn patron kaj onklon aserti, ke niaj militistoj estas la plej batalemaj en ĉiuj sudaj reĝlandoj. Cetere, ja entuziasmigis min la penso, ke eble okazos io nova kaj malsama, io kio skuos nian vivon el la kutima, facile antaŭvidebla rutino. Ŝajnis maljuste, ke ni neniam havas eblecon montri nian kuraĝon fronte al minaco. La herooj en la rakontoj de Morimanos konstante frontis terurajn, eĉ nesupereblajn, danĝerojn, sed ili estis komplete sentimaj. Ili ekiris al la batalo sciante, ke ili mortos, sed al ili tio tute ne gravis kondiĉe ke temos pri glora morto kaj ke poste ilian famon diskonigos la poetoj.
* * *
Dum la tagoj antaŭ Belteno, ni infanoj pli kaj pli ekscitiĝis. Laŭ la kutimo ni rajtis ekkolekti la lignon por la fajroj nur je la antaŭvespero de la lasta novluno antaŭ la festo, sed niaj planoj estis jam delonge pretaj. Tuj kiam venis la ĝusta tago, ni kuregis al la arbaretoj kiel hundoj senĉenigitaj.
Belteno estas la centra punkto de la jaro. Ĝi okazas en tiu periodo kiam la mondo ankoraŭ tremas inter vintro kaj somero. Ja, la vetero estas malvarma kaj pluvema kaj ankoraŭ sentiĝas koto sub la piedoj, sed jam la pli varmaj tagoj oftiĝas, la frostoj pasis, oni finis la printempan semadon, kaj la freŝaj verdaj folietoj montras, ke baldaŭ venos la somero.
En la antaŭvespero de la festo, estis grave estingi ĉiujn fajrojn en la vilaĝo. Eĉ ne unu flamo rajtis resti, ĉar la postan tagon ni devis rekomenci per nova fajro, kies flamoj nutros nin dum la tuta somero kaj daŭre dum Samono kaj la sekvonta vintro, ĝis revenos Belteno. Sed ne temis nur pri tio: la fajro donos novajn lumon kaj forton al la pala printempa suno kaj certigos, ke ĝi plubrilos super nia teritorio dum la venonta jaro.
Ni infanoj ĉiam atendis kun aparta entuziasmo la antaŭvesperon de Belteno, kiam oni kutimis dormi ekstere en la kampoj. Evidente ne necesis, ke eĉ la infanoj dormu en la kampoj, sed ĉiuj plenkreskuloj faris tion kaj kompreneble ankaŭ ni volis partopreni. Eĉ kiam pluvis, kiel kelkfoje okazis, tio tute ne malkuraĝigis nin. Ni portis eksteren garbojn da pajlo kaj kovris nin per feloj, sub kiuj ni restis sufiĉe varmaj kaj sekaj. Ne estis facile endormiĝi. Unue ni flustradis kaj subridadis inter ni, kaj poste ni rapide pasis al pli ekscitaj ludoj, kiel enfosiĝi profunde en la pajlamason aŭ forŝovi unu la alian, ĝis finfine la fasko disfalis kaj necesis leviĝi por reĝustigi ĝin. Ni sciis, ke neniu plenkreskulo ĝenos nin en tiu nokto. Ili estis okupataj en la grenokampoj, kie ili kuŝis inter la novaj verdaj burĝonoj por certigi bonan rikolton. Elspirojn kaj krietojn portis al ni la vento tra la montetoj: la samajn sonojn, kiujn mi kelkfoje aŭdis nokte en nia malluma kabano, kiam miaj gepatroj supozis, ke ni dormas.
Ankaŭ ĉi-jare ni ekdormis tre malfrue, sed apenaŭ eklumiĝis la postan matenon, kaj la lastaj steloj ankoraŭ videblis en la ĉielo, kiam nin vekis mia patrino. “Ĉu vi kuŝas ankoraŭ, kun pajlotigoj en la haroj, kiam ni devas transiri la montetojn antaŭ la sunleviĝo?” ŝi diris. “Kaj la bovinoj muĝas kaj la kokinoj falas de siaj stangoj pro malsato. Hastu, aŭ oni ekbruligos la festofajron dum ni ankoraŭ promenetos trankvile laŭ la vojo.”
Ni rapidis hejmen al la domaro, tremetante pro la malvarma aero de frua mateno, por manĝigi la bestojn kaj melki la bovinojn. Mi kuris al la rivero por ĉerpi la akvon, dum miaj patrino kaj fratino plenigis korbon per la manĝaĵoj, kiujn ni pretigis jam la antaŭan tagon.
Kiel eble plej baldaŭ, la tuta familio ekiris. Estis malvarmete kun iom da vento, sed la ĉielo estis sennuba. Ŝajnis ke poste estos sufiĉe bela tago. Miaj patrino kaj onklino pelis la porkojn, dum ni aliaj gvidis la bovinojn. La plej malfacila momento venis, kiam necesis konvinki ilin eniri la akvon. Bonŝance la rivero estis en bona humoro: estis jam sufiĉe malfacile okupiĝi pri la bestoj, sen la neceso trakti ankaŭ kun la rivero. Ĉe la alia bordo troviĝis la vojeto, kiu kondukis ĉirkaŭ la malaltaj deklivoj sub nia vilaĝo kaj tiam laŭlonge de la rivero kontraŭflue ĝis la Kresto, kie devis okazi la ceremonio. Multaj vilaĝanoj kaj brutoj jam vidiĝis sur la vojo.
La Kresto estis malalta monteto, laŭdire la tombo de giganto. Ĝi troviĝis proksimume duonvoje inter nia vilaĝo kaj la posta. Estis du malpli grandaj vilaĝoj iom pli norde, kaj eĉ el tiuj kutime venis kelkaj homoj por partopreni la feston. Belteno estis la ĉefa okazo por renkonti homojn el la aliaj vilaĝoj, por revidi parencojn kaj por aranĝi geedziĝojn. Estis multaj intimaj familiaj ligoj inter niaj kvar