рашуча.— Можаш свае сербіянкі заказваць па радыё.
Мы анямелі: пярэчыць важаку?!
— Хлопцы, чулі: гарманіст зафанабэрыўся.— Жоржык завойкаў, схапіўся за жывот, нібы ад невыносных колікаў.— Во-о-ой, не магу... Трымайце мяне, павалюся... У шашках — слабак, а фанабэрыю разводзіць... Але як з даўжком? У нас жа дамоўленасць, праўда, Борык?
Гэта Цыган звяртаецца да лупатага Барыса Ліпкіна, які быў у важака за ад'ютанта і вернага служку.
— Ага, усе дамаўляліся,— Ліпкін глядзіць сваімі пукатымі вачыма проста ў рот Жоржыку, гэта, мусіць, каб злавіць яго словы на ляту.— Бунт, забастоўка. Шкада, але давядзецца развітацца з Шурачком.
Шурка не стаў чакаць, калі Цыган аб'явіць «абракадабру». Ён падняўся з кругляка, перакінуў рамяні гармоніка праз левае плячо і пайшоў.
— Малайчына, Шурка — вешчая кавурка, здагадлівы. Толькі твая фанабэрыя табе бокам вылезе, папомніш маё слова,— прыгразіў Цыган.— Аб-ра-ка-даб-ра!..
— Трэба правучыць вешчую кавурку,— сказау Цыган, калі мы сабраліся сёння раніцай ля церамка.— Каб нос угору не задзіраў і ад сваіх даўгоў не ўцякаў. 3 выдатнікамі інакш нельга. Аб-ра-ка-даб-ра!
Мне крыўдна было за брата, але я маучау. Маўчалі і ўсе астатнія: важаку пярэчыць нельга.
Вядома, Шурка пакрыўдзіўся на мяне. Вечарам, калі я вярнуўся дадому і папрасіў яго памагчы адолець задачку з іксамі, ён нават у мой бок не глянуў. Потым сказаў:
— Эх вы!.. Цыган хутка будзе ездзіць на вас верхам. Ён здзекуецца, а вы як вады ў рот набралі. Аматары паддаўкоў. I ты з імі заадно.
— Я што, я нічога... Трэба было не прыносіць гармонік. Сам вінаваты.
— Я вінаваты, я? — Шурка глядзеў на мяне, як на ворага.— А яшчэ родны брат.
— Ты ж і мне гармоніка шкадуеш,— упікнуў я.
— Шкаду-у-еш,— перадражніў Шурка.— Ды ў цябе да музыкі ні складу, ні ладу.
— Добра, что ў цябе «склад»...
Так мы і пасварыліся. А тое, што Шурка аж дрыжыць над сваім гармонікам,— факт. Я паспрабаваў паіграць аднойчы, дык ён на мяне каршуном наляцеў, аж маме давялося ўмяшацца. Праўда, я да гэтай ігры асаблівай ахвоты не маю, іншы раз проста цікава. Іншая справа — шашкі. Я гатовы гадзінамі сядзець за шашачнай дошкай. Тут і азарт, і хваляванне, і радасць перамогі...
— У гэтым пісьме я прапаноўваю вешчай кавурцы мір.— Цыган узмахнуў белым канвертам ля самага майго носа,— запрашаю Шурачку да церамка. У дванаццаць нуль-нуль. Ты, Барыс, даставіш наша пасланне.
— А можа, лепш... Мішка? — замяўся Ліпкін.— Ён жа брат...
— Не, у мяне на гэты конт ёсць зусім іншы план,— выскаліўся Цыган.— Пад кодавай назвай «капкан». Вось дзе будзе смеху...
Ліпкін пабег у вёску, а мы засталіся ля церамка.
Сёння важак быў нейкі не падобны на самога сябе. I мне чамусьці не падабалася яго загадкавасць. Ен, напэўна, штосьці прыдумаў супраць майго брата і да пары да часу ўтойваў. Гэтае пісьмо, заява аб прымірэнні. Ды не такі Жоржык Казлоўскі прасцяк...
— Пайшлі,— Цыган падняў угору кароткі дзяржак сапёрнай рыдлёўкі.
Я ішоў па віхлястай сцяжынцы апошні. Сцежка вілася па крутым адхоне па-над шырокай лугавінай каля Вузлянкі. Кажуць, раней, гэтак гадоў дзвесце-трыста назад, гэты адхон, на якім цяпер разросся арэшнік, быў стромым, непрыступным берагам бязмежнай воднай прасторы.
— Вось тут і спынімся,— сказаў Цыган, калі мы адышлі ад церамка з паўкіламетра.— Харошае месцейка, як па заказу.
Справа, ледзьве не да самай сцежкі, падступаўся густы маліннік, а злева, крокаў на дваццаць уніз, абрываўся адхон, пакрыты бруднымі касмылямі рудой леташняй травы.
Цыган агледзеўся, а потым убіў рыдлёўку ў зямлю.
Праз якую хвіліну-другую на ўсю шырыню сцежкі з'явілася круглая ямінка. Мы глядзелі на Цыгана і чакалі, што будзе далей.
Нарэшце ён разагнуўся і паклікаў мяне:
— Давай, Мішунчык, пагрэйся... Хвалю, што не клюнуў на агітацыю братана. Ад імя нашай суполкі дзякуй.
Я хутка змогся, спацеў, але не паказваў выгляду, не здаваўся.
— Давай, Мішунчык, яшчэ крышку. Ты, можа, на калені стань, зручней будзе. Мая прамашка, трэба было ўзяць рыдлёўку з доўгай ручкай, а не сапёрную.
Нарэшце прыбег Ліпкін.
— Гарманіста знайшоў на ферме, ён памагаў маці паіць цялят. Перадаў пісьмо... Сказаў, што прыйдзе.— Ліпкін не мог адсапціся і хапаў паветра на поўны рот.
— Цудоўненька! — сказаў Цыган і праспяваў: — «Я другой такой страны не знаю...»
Ен выхапіў з маіх рук рыдлёўку, скочыў у ямку, берагі якой даставалі яму ўжо амаль да пояса, падраўняў дно, прытупнуў некалькі разоў сваімі аблезлымі кедамі і загадаў:
— Ану, хілячкі, хуценька наламіце галінак і сухога лісця збярыце. Раз, два, тры!..
Мы кінуліся выконваць загад.
...I вось мы ляжым у малінніку, маўчым, назіраем за Цыгановым «капканам»: хто ў яго трапіць? Раптам да майго слыху даляцеў нейкі дрыготкі малінавы звон. Я прыслухаўся і пачуў ціхую мелодыю, што плыла, набліжалася, мацнела. Гэта іграў Шуркаў гармонік. Шурка набліжаўся да месца нашай засады па сцяжынцы, на якой Цыган з нашай дапамогай замаскіраваў сваю пастку. I тут нарэшце да мяне дайшло! «Дык жа гэты «капкан» Цыган падрыхтаваў для Шуркі! I пісьмо з Ліпкіным падаслаў, каб у пастку заманіць...» Мне зрабілася горача, але я па-ранейшаму ляжаў «ніжэй травы, цішэй вады» і сачыў за сцяжынкай, суцяшаючы сябе тым, што Шурка заўважыць і абміне Цыганову пастку...
Шурка ішоў спакваля, нібы заварожаны меладычнымі гукамі, і, напэўна, нічога нечуў і не бачыў, што дзеецца наўкола. Брат іграў «Кацюшу» — сваю любімую песню:
«Расцветали яблони и груши, Поплыли туманы над рекой...»
Шурка паволі набліжаўся вузкай сцяжынкай да Цыгановай пасткі. Я добра бачыў братаў твар, непаслухмяны віхор бялявых валасоў, што смешна тырчаў на макаўцы, бачыў, як Шуркавы пальцы бегаюць па перламутравых гузіках. I быў як загіпнатызаваны. Я слухаў музыку і на нейкі момант забыўся, што мы ляжым у засадзе. Усё-такі хораша іграе Шурка...
Побач суха і коратка трэснула, зашамацела, пачуўся здаўлены кашаль. Я азірнуўся і ўбачыў Цыгана, які давіўся смехам: яго прышчаваты твар аж пачырванеў ад натугі. Жоржык сядзеў на кукішках і ледзьве стрымліваўся, каб не зарагатаць.
Нашы позіркі сустрэліся. Цыган падміргнуў мне, маўляў, чакай, зараз убачыш цуд несусветны... Такі настрой у яго з'яўляецца заўсёды, калі ён ездзіць верхам на кім-небудзь са сваіх даўжнікоў. Гэта для яго вунь якая радасць!
Шурка спыніўся за два-тры крокі ад Цыгановай пасткі, паправіў левай рукой на правым плячы шырокі рэмень гармоніка, усміхнуўся самому сабе і шырока расцягнуў мяхі. Разам з першымі акордамі вясёлай песенькі Шурка рушыў наперад.
Я не паспеў крыкнуць «стой», не паспеў папярэдзіць брата аб небяспецы. Я ўсё яшчэ спадзяваўся, што Шурка абміне яму... Але