Litvek - онлайн библиотека >> Алесь Гарун >> Поэзия и др. >> Матчын дар >> страница 2
цёмна-хмарныя
         Над зьмярцьвелаю пашаю.
Хай пачнуцца гады хлебадарныя
         Над зямелькаю нашаю.
Хай красуецца жытам, пшаніцаю,
         Каласочкамі цяжкімі,
Хай ўзмацуецца Боскай правіцаю
         I ўсятворчымі ласкамі.
Хай асьвеціцца праўды навукаю
         I братэрскаю згодаю,
Хай зьнявечацца крыўда з прынукаю
         За яе загародаю,
Хай ўзьлятаець хвала яе племені,
         Упякнёнага цнотамі,
Хай шыбаець над скаламі з крэменю,
         Над арлінымі ўзьлётамі.

6. *** Мілая, родная старонка-маці!


Мілая, родная старонка-маці!
Моцна цябе я і шчыра люблю,
Бедныя ніўкі твае, сенажаці
I нешчасьлівую долю тваю.
         Горам, матуля, цяпер ты замучана,
         Стогнам спавіта у сець з ланцугоў,
         Рукі і ногі да слупа прыкручаны,
         Ціха наругу ты зносіш, бяз слоў.
Толькі ж уцешся, матуля каханая!
Слуп твой патроху пачаў падгніваць,
Прыйдзе к нам воля сьвятая, чаканая,
Сець з ланцугоў як пачнем разрываць.

7. Воўкалакі


Ваўкалакі цёмна ноччу
З дамавін выходзяць
I лятаюць скрозь па сьвеце, —
Сабе жэр знаходзяць:
Дзе старое ці малое
Сьпіць у сьне глыбокім,
Ваўкалака падсьцігае
Ненасытным вокам.
Не пачуеш, як узьляжа
На грудзях навала,
Не пачуеш, як ён з сэрца
Высьсе кроў памалу.
Галасіста ж па сьвітаньню
Засьпяваюць пеўні —
Ваўкалака адлятае
Неахвотна гнеўны.
Па старонцы роднай здаўна
Ваўкалакі ходзяць,
Але ж пеўні не сьпяваюць,
Слонка не ўзыходзіць!..

8. Іванку


Слухай, Іване, паночку,
Кепска ты робіш, браточку:
Хіба ж ня сорам так жыць,
Гэткім нядбайлівым быць?
         Ўзглянь навакол на суседаў,
         Некалі добра іх ведаў —
         Хто зь іх спусьціўся, як ты,
         Мае з твае беднаты?
Хіба ж яны галадуюць,
Хіба ж па-твойму бядуюць?
Ў іх і апратачка ёсьць,
I часам пакорміцца госьць.
         Гэта ж дзе людзі зьбяруцца,
         Зараз зь цябе пасьмяюцца,
         Кажуць: «гультай, абібок».
         Так яно, мой галубок!
«Бацька яго ў гаспадарстве
Быў, як бы цар ў сваім царсьцьве:
Быў ў гаспадарачцы лад,
Мелася вока, дагляд…
         Быў чалавек яго татка!
         Ён жа: дзівіся, апратка
         Ў дзюрках, у гнідзе, сьцьвіла,
         Ў хаце — трава абышла.
Нейкае дзіва, дый годзе!»
Часам жартуюць ў народзе:
«Моцны гультай, моў-ся вол,
К працы ж пагнаць — трэба кол».
         Чуеш ты, чуеш, Іванка,
         Што у людцоў за гуканка?
         Слухай, над кім гэты сьмех?
         Грэх табе, братачка, грэх!..

9. У чатырохлецьце «Нашае Нівы»


Ты, мой брат, каго зваць Беларусам,
Роднай мовы сваёй не цурайся;
Як ня зрокся яе пад прымусам,
Так і вольны цяпер не зракайся.
         Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,
         Гэта скарб нам адзін захаваўся,
         У сялянскай аграбленай хаце
         Толькі ён незабраны астаўся.
Ў старыну Беларус, не падданы,
Гаспадарыў, быў сам над сабою
I далёка у сьвеце быў знаны
За літоўскай і ляшскай зямлёю.
         Але час прамінуў, і нядоля
         На народ, як бы камень, звалілась,
         Беларуская слава і воля
         Адышла, адцьвіла, закацілась.
Не зьмяняючы шэрай апраткі,
Працаваў ты, як вол, гаратліва,
А у хаце тваёй недастаткі,
А на ніве тваёй неўрадліва.
         А чаму? Ты ня здольны, ці хворы,
         Ці благі гаспадар, ці п'яніца?
         Мусіць, не! Бо і іншым у пору
         У цябе гаспадарыць наўчыцца.
Сьветлы розум твой, брат, але дзетак
Ад цябе, як і ўсё, адбіралі
I на бацькаўскі родны палетак
Працаваць-памагаць не пушчалі.
         Хто хацеў, той і сьмеў рабаваці,
         Без прыпросу зьязджаліся госьці —
         Абдзіраць, аб'ядаць, апіваці
         І крышыць гаспадарскія косьці.
Можа б, ты і памёр і загінуў,
Каб ня вешчая мова Баяна.
Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў?
Як жа так, што яшчэ не забрана?
         Бо што бачылі госьцікі-герцы —
         І зямлю, і лясы, і кілімы, —
         Ўсё забралі. А мову у сэрцы,
         Ў сваім сэрцы хавалі-нясьлі мы.
Дык шануй, Беларус, сваю мову —
Гэта скарб нам на вечныя годы;
За пашану радзімаму слову
Ушануюць нас брацьця-народы!

10. Юдам


Да вас, паны, што голасна крычыце
Аб прыязьні сваёй да «беднага народу»,
Што раіце па-лісьсяму: «Маўчыце,
Нядоўга вам дамо багацтва, волю, згоду», —
Да вас мой гэты верш і словы ўсе благія,
Бо слова вы адны, а справамі — другія.
        «Багацтва вам»… Няма вам нашай веры!
        Бо ў той жа год ліхі, як ў полі не ўрадзіла,
        Галоднаму на прокарм хлеба меры
        Аднэй ня далі вы. I злаялі няміла…
Калі для нас жадаеце багацтва,
Нашто зь бяздольнага зьдзіраеце апратку?
Нашто ж тагды вы плодзіце жабрацтва,
Дамы пустошачы бязь ліку, без астатку?
        «Мы волю вам»… Пракляцьце вам і зь ёю!
        Чаму ад волі вашай мы стагнаць павінны?
        Яна ланцуг над нашаю зямлёю;
        Астрог на наш народ, спакойны і бязьвінны.
Ня вюля гэта! Што нам ні цьвярдзіце,
Мы вольнымі былі за даўнімі часамі.
Ідзіце ж проч! I з воляю ідзіце!
Да волі знанае хутчэй мы прыйдзем самі.
        «Мы згоду вам»… Пакіньце ашуканства!