пытаюць:

— Ну, ці сумуеш ты па радзіме? (Гэта значыць, па Вушачы. Сельсавет чамусьці некаторым здаваўся ледзь не далёкай дзяржавай).

Пейсахоў прастадушна-тужліва адказаў:

— Дзе хлеб, там і радзіма.

Паслухалася

Галосіць жонка па мужыку, аж разрываецца і прыслухоўваецца, каб суцешылі. Нарэшце нехта з суседак паспачуваў:

— А досыць табе, Праксэда, убівацца, пашкадуй сябе.

Гаротніца плача, але ўжо весялей:

— Калі ж досыць, дык і досыць…

Стаіць

Хварэў дзед. Захацеў скароміны. Зарэзала жонка пеўня й паставіла ў печку варыць. Памёр, так і не паспытаўшы пявучага мяса. Стаіць кацёл за заслонкай. Плача баба нарасьпеў:

— А ты ж памёр, а твой пеўнік стаіць…

Такая й мазь

На калёсах мужык вязе Калініна. Колы нямазаныя. Рыпяць. Седаку гэта не па нутру. Вазак спыняе каня. Ськідвае порткі й проста на ўтулкі валіць. Калінін абураецца:

— Што ты робіш?

— Якая ўлась, такая й мазь! А не падабаецца — злазь!

Дай дзёрну

Маладзіцы трэба абкласьці магілку. Узяла яечак у кошык ды пайшла да пана па дзёран. Прыходзіць і просіць:

— Паночак, дай за яйцы дзёрну.

Пан, ня зразумеўшы каламбуру, шарахаецца ад маладзіцы.

Прыехала

У Вушачу прыехала прадстаўніца ЦК камсамола. Ходзіць важна адказная. Местачкоўцы заўважаюць:

— Прыехала нейкая с цыка й стрыбчыць сабе гэткай начальніцай… Сікша…

Пей!

Да лекара прыйшла жанчына ў гадах. Лекар гаворыць, як і належыць «вучонаму» чалавеку, толькі па-расейску. Ставіць шклянку з вадой дый кажа:

— Пей!

Жанчына й запела:

— Пасею гурочкі…

Лянько

— Лянько, на яйко.

— А ці аблупленае?

— Не.

— Тады еш сам!

Радзей

Сын прыслаў маці ліст, напісаны дужа ўборыстым почыркам, густа.

Маці й папрасіла ў адказ у лісьце: «Сынок, пішы радзей, бо вочы мае кепска бачаць…» І сын пачаў пісаць гады ў рады. Зразумеў маці.

Не па катлу

Выйшла замуж маленькая дзяўчына, як у нас кажуць, курдупэпачка за здаравілу. І меў гэты здаравіла ўручча нападоймішча. Зусім зьвялася. Усе са спачуваньнем казалі:

— Дзіва што! Не па катлу затаўчына.

У дзьве рукі

Сын маці рэзаў танюсенькую скібачку хлеба й падаваў, прыгаворваючы: «Пераймай, мамачка, у дзьве рукі, а то пераломіцца». Жонцы ж даваў у вадну руку ў паўбохана. Пра маці «рупіўся» болей.

Клёцка з вачыма

У местачковай жыдоўскай хаце. Малому паставілі нешта есьці. Аднекуль жаба скокнула ў талерку. Малы чуў пра клёцкі, ды ня часта, відаць, іх еў. Таму й крычыць:

— Мама, а мама. А ў клёцкі цвай воцкі й фір лапачкі.

Ні грому, ні пагрому

Дзядзьку з суседняй Кавалеўшчыны выклікалі ў суд, бо падазраваўся, што ўдзельнічаў у пагроме. Сьледчы пытае:

— Ты быў на пагроме?

— Сонца было ў дзьве ляхі. Узяў я пірага. Зьеў. Ні грому, ні пагрому — была чыста ясная пагода.

Зноў задае тое ж пытаньне й чуе той жа адказ. Пакуль не стаміўся.

Выйшаў дзядзька з суда дый сам сабе сьмяецца:

— Ах, сьледчы-сучка. Хацеў мяне вывесьці. Хрэн ты мяне выведзеш.

Мы з табой ішлі

Ішлі Янка з Янкелем і знайшлі торбачку. Янка, зразумела, ухапіў. Янкель стараецца давесьці спадарожцу, што ён узяў знаходку.

— Яначка, кажы, як было. Мы з табой ішлі?

- Ішлі.

— Торбачку знайшлі?

— Знайшлі.

— Торбачка пок?

— Пок.

— Яначка хоп?

— Не.

І так да бясконцасьці.

Я ж казаў…

У бедную хату госьць, як пажар. З апошняга выстранчыла, вымадзіла гаспадыня яечню. Малому хочацца есьці. Маці яму тлумачыць, што госьць пакіне, ня ўсё зьесьць. Госьць пачынае частавацца. Малы цераз каптур сочыць за кожным рухам. І калі госьць падчапіў апошні кавалак сала, малы ня сьцярпеў і загукаў на ўсю хату:

— Я ж табе казаў, што ўсё зьесьць. І зьеў!

Гэта замест салодкага — малечая гаркота госьцю.

Рэпертуар

Старцы хадзілі ад вёскі да вёскі. Сьпявалі такімі галасамі й гэтак жаласна-набожна, што словаў і ня разабраць было. Аднак нехта ўсё-ткі расчуў тэкст сьпеваў. А быў ён дужа ўжо няхітры:

Сучасныя эстраднікі падчас нагадваюць сваім рэпертуарам памянёных старцаў.

У космас

Вушацкі Пяцюша тым і жыў, што чысьціў сральні. На досьвітку касьмічнае эры ці пад паўдзён яе вядомы сваімі жартамі ягоны цёзка Трафімаў з сур'ёзным выглядам параіў Пяцюшу кінуць вядро й чарпак і падацца ў касманаўты. І плоцяць добра, і слава на ўвесь сьвет. Пяцюша адно запытаўся, а як гэта зрабіць. Жартаўнік кажа, што запісваюцца ў пасялковым савеце. Пяцюша й падаўся ў савет. Ды ў космас ня ўзьляцеў, а ў яму ад роспачы ледзь ня ўляцеў.

А нашто мне

Бабылка хадзіла па жэбрах. Хто кавалак даваў, хто хвост каўбасы, хто локаць суравога. Ды ў аднае хаце насыпалі ў торбу мукі. Жабрачка й галосіць:

— А нашто ж мне гэта мучанька, а нашто ж мне гэта горанька?

Бывае, што пададзенае горай за крадзенае.

Гонар даражэй

Вушацкім рыбакам зь невялікае арцелі прапанавалі разводзіць і лавіць люгашак. Самалёт мусіў адвозіць жывы далікатэс аж у Францыю. У мокрым мосе. Сьвежанькіх. Цана была прапанавана добрая. Здавалася, што тыя, хто прапановы такое ня меў, пазелянеюць ад зайздрасьці зеляней за люгашак. Ды рыбакі сказалі савецкае «не», як тым падпальшчыкам вайны. Яшчэ аракаў куды ні йшло. І дзяды й прадзеды былі рыбакамі, а не жабаловамі. Гонар даражэй.

Калі ўжо сышчыць?

Прыязджаю дамоў. А мама пытаецца ў мяне, калі ўжо Броўка сышчыць прэмію. Перад Ленінскай прэміяй нашага земляка радыё амаль штодня, дакладней, штораніцы давала перадачы, вядома ж, па-расейску, з нязьменнай рубрыкай: «На соискание Ленинской премии…» Бо кніга вылучалася ў перакладзе на расейскую мову. А ў гутарковай мове сыскаць, значыць спагнаць нешта сваё, пазычанае ці ўкрадзенае некім. І, відаць, перадачы радыё гэтак знадакучылі маме, што яна й запыталася ў мяне каламбурна.

Слабы зрок

Унук паказвае бабулі сшытак:

— Ці добра я напісаў?

— Дрэнна.

— Цяпер, бабуля, я сапраўды бачу, што ў цябе слабы зрок.

Злаўлю!

Троху прыдуркаваты бегаў па даваенным мястэчку й крычаў:

— Янкель, купі шчупака.

— Дзе ён?

— Злаўл-лю-лю!

Развагі

Муж, які зьмяніў шмат жонак, бо паміралі, суцяшаў сябе:

— Бог узяў босую, а я ў чаравічках вазьму.

Другі муж, у якога таксама часта мерлі жонкі, даводзіў у рыфму:

— Чым мне Бог сагразіў, што я поўну клець скрыняў навазіў?

Можна таўчы

Сыны пажаніліся. Жывуць пры